– ‏بئشینجی بؤلوم پایگاه خبری توران – « آتالار سؤزو » : قاشقایی تورکجه ‏سینده ضرب‏ المثل‏لر بو دیرلی کیتابین توپلایانی « اسداله مردانی رحیمی » دیرکی ۱۳۷۸ – جی ایلده ۲۴۵ صحیفه ‏ده نشر اولموشدور. آتالار سؤزو کیتابی « آبی دوْنوم پیریللار، باغیرساغیم قوْرولار » مثلی ایله باشلانیب و « یئنگی یوردا گئدنده، کؤهنه […]

– ‏بئشینجی بؤلوم
پایگاه خبری توران – « آتالار سؤزو » : قاشقایی تورکجه ‏سینده ضرب‏ المثل‏لر بو دیرلی کیتابین توپلایانی « اسداله مردانی رحیمی » دیرکی ۱۳۷۸ – جی ایلده ۲۴۵ صحیفه ‏ده نشر اولموشدور. آتالار سؤزو کیتابی « آبی دوْنوم پیریللار، باغیرساغیم قوْرولار » مثلی ایله باشلانیب و « یئنگی یوردا گئدنده، کؤهنه یوردونگ قدرینی بیلدینگ » – له باشا چاتیر. قاشقایی آتالار سؤزونون قاباق – قارشی‏سیندا اونلارین فارسجا ترجومه ‏لری ده وئریلمیشدیر.
– « دویست و بیست ضرب‏المثل » : بویوک محبی – نین توپلادیغی ۲۲۰ ضرب‏المثل ۷۹ – جی ایل تبریزده ۳۰ صحیفه‏ ده نشر اولموشدور. بو کیتابدا مثللر اساسا فارسجا و انگلیس‏جه وئریلسه ده آنجاق آراسیرا تورکجه ‏لره ده یئر وئریلمیشدیر.
– « فرهنگ ضرب ‏المثل‏های افشار آذربایجان » : آذربایجان افشارلاری‏نین ضرب‏ المثل سؤزلویو آدی ایله گئدن بو کیتابی علی محمدی برنجه ۷۰ – جی ایل ۲۹۳ صحیفه‏ ده تهراندا نشر ائتمیشدیر. بو گؤزل کیفیت‏ده چاپ اولان کیتابدا اؤنجه، مثلین اؤزو، سونرا لاتین‏جاسی و داها سونرا فارسجا آچیقلاماسی وئریلمیشدیر. « فرهنگ ضرب‏ المثل‏های افشار آذربایجان »، « آت مینه‏ نین تانییار»، ایله باشلاییب و « یئییله‏ نیم یئییلدی، داغیلانیم داغیلدی، قوناغیم گلدی، گئتدی » سؤزو ایله ده سونا چاتیر.
– « آتالار سؤزونون اینکیشافی » : بو تدقیقی ایشی سورگون تخلوصلو محرم پریزاد ایشله ‏میشدیر. بو اثرده یازار، محمود کاشغری‏نین «دیوان اللغات الترک » اثرینه موراجیعت ائده‏ رک ۲۳۳ آتالار سؤزونو اوندان چیخاریب و بو گونکو ایشله‏ نن موعادیل‏لری ایله برابر ۸۰ – جی ایلده تبریزده ۲۴۷ صحیفه‏ ده چاپا یئتیرمیشدیر.
– « آتالار سؤزو » : آتالار سؤزو باشلیقلی بو کیتابی شیمالین بؤیوک فولکلورچوسو ابوالقاسم حسین‏زاده ایللر اول توپلامیش و اوتایدا چاپ اولموشدور. آنجاق ۱۳۸۱ – جی ایلده کیتاب جاوید کبیر قاسمی‏- نین همتی ایله کؤچورولوب ۲۸۹ صحیفه‏ ده تبریزده ایشیق اوزو گؤره بیلمیش‏دیر. بو کیتاب دا « وطنه گلدیم، ایمانا گلدیم » سؤزو ایله باشلانمیش و « مین خالا ییغیلسا، بیر آنا یئرین وئرمه‏ ز » – له سونا چاتیر.
– « یوردومون د‏یرلی سؤزلری » : یوردومون دیرلی سؤزلری – نی فرنگیز خانیم حاجی ستاری، دئدییینه گؤره گنج چاغلاریندان توپلامیش و نهایت ۱۳۸۲ – جی ایلده ۲۶۴ صحیفه ‏ده چاپ اولونوب و یایینلانمیشدیر. بو کیتابدا آتالار سؤزونون بیر سیراسی اونلارین فارسجا ترجومه‏ سی ایله برابر وئریلمیشدیر. کیتاب « آباد اولاسان خالخال، یئل یاتار گرمیش قالخار » مثلی ایله باشلانمیش و « اؤلویه رحمت یئتیشر » – له سونا چاتیر.
– « ادب خزینه ‏سی » : ادب خزینه‏ سی آدی ایله نشر اولان بو فولکلور مجموعه ‏سی ۱۳۵۹ – دا تهراندا شانجانلی علی اصغر خرم- ین تشبوثو ایله ۳۸۰ صحیفه ‏ده یایینلانمیشدیر. بو مجموعه، بایاتی، آشیق داستانلارینا داییر شعرلر، کلاسیک شعرلر و … ساییره‏ یه یئر وئریلمیش و نهایت کیتابین ۲۴۵ – جی صحیفه ‏سینده « آتالار سؤزو و ضرب‏ المثل‏لر » عونوانی ایله « آباد یئره سو گئدر » ایله باشلاییب و نهایت « یییه ‏نین و گییه ‏نین پایین آللاه یئتیرر» – له سونا چاتیر. خرم بو مجموعه‏ ده ۳۷۰۰ حودودوندا آتالار سؤزونه یئر آچمیشدیر.
– « آذربایجان فولکلورو » : یئکانان منطقه ‏سی مونوقرافیاسی اساسیندا بو دیرلی مجموعه‏ نی مهندس میر هدایت حصاری جنابلاری ۵۰ ایلدن بری توپلادیغی ماتئرییاللارین اساسیندا تولامییش و ۱۳۷۹ – جی ایلده تابان و شهریور ناشیرلیک‏لری واسیطه ‏سی ایله چاپ عرفه‏ سینه چاتدیرا بیلمیشدی. بو فولکلور توپلوسوندا ۱۰۸۷ آتالار سؤزونه ده ماراقلار یئر وئریلمیشدیر. بیرینجی آتالار سؤزو « آت آت اولونجا، یییه‏ سی مات اولار » – لا باشلامیش و سونونجو ایسه « ییخیلانین دالیسیجا داش آتان چوخ اولار» – لا قورتولور.
– « دنیای سبز آذری زبان‏ها » : فارسجا متنی اولان بو کیتابی ۷۹ – جو ایلین پاییزیندا اصغر جدائی قم شهرینده ۲۰۸ صحیفه‏ده « طاووس بهشت » ناشرلییی طرفیندن چاپ ائتدیره بیلدی. همین کیتابدا ماهنی‏لار، نغمه ‏لر، اؤیودلر و ساییرلرله برابر آتالار سؤزونه ده یئر آچیلمیشدیر. بو کیتابین بیرینجی آتالار سؤزو بئله‏ دیر:
« همسایه‏ نین تویوغو نظره قاز گلر آدامین اؤز مالی نظره آز گلر »
و « ائششه‏ یه گوجو چاتمیر پالانین دؤیور» ایله بیتیر. همین کیتابین ماراقلی حیصه ‏سی بوندان عیبارت‏دیر کی، آتالار سؤزونون ایشله ‏ندییی شهر آدی مثلین اوستونده وئریلیر.
– « گؤیجه یازیلار » : گؤیجه یازیلار عونوانی داشییان ادبی، بدیعی مجموعه ۱۰۰۰ – دن چوخ آتالار سؤزو «ائلین سؤزو عقلین گؤزو » باشلیغی ایله حسن بیگ هادی و رحیم گؤزل – ین امک‏لری ایله قلمه آلینمیشدیر . «گؤیجه یازیلار» مجموعه‏ سی ۱۳۸۲ – جی ایل تبریزده حسن بیگ هادی- نین هیمتی ایله ۵۴ صحیفه ‏ده یایینلانمیشدیر. بورادا گلن آتالار سؤزو « آت آی‏لیغین، دوه ایل‏لییین دوشونور »سؤزو ایله باشلانیب و «یییه ‏سینه باخ، آتین ناللا » ایله بیتیر.
– « تجرید اللغات » : تجرید االغات آدی ایله تانینمیش نیصابی، حاج مصطفی اوغلو آخوند میرزه علی بادکویی قوشوب ۱۳۱۴ قمری‏ده تهراندا چاپا یئتیرمیش‏دیر. همین نیصابدا بول – بول آتالار سؤزونه یئر وئریلمیشدیر.
– « آتالار سؤزو » : بو کیتابی تبریزلی علامه مدرس، ۸ جیلدلیک «ریحاﻨﺔ الادب» صاحیبی ترتیب وئرمیشدیر. علامه مدرس – ین ۳۰۷ صحیفه ‏لیک بو دیرلی کیتابی چاپ عرفه‏ سینه چاتسا دا تاسوفله چاپ اولمامیشدیر.
– « آتالار سؤزو » : « از صبا تا نیما » کیمی دیرلی مشروطه ادبییاتیندا یازیب، زحمتکش ژورنالیست رحمتلی یحیی آرین‏پور دا ال یازمالاری ایچره بیر دفتری ده « آتالار سؤزو» اولوب. نه یازیق کی، بو اثرده اوستاد آرین‏پور – ون بیر سیرا باشقا اثرلری کیمی هله ‏لیک چاپ اولمامیش‏دیر.
– « فیروز آبادین یئرلی ضرب‏ المثل‏لری » : بو کیتابی دا قاشقای تدقیقاتچی‏سی اسداله مردانی رحیمی توپلامیشدیر و آدیندان بللی اولدوغو کیمی فیروزآباددا ایشله ‏نن آتالار سؤزلرینی ائحتیوا ائدیر.
– « آتالار سؤزونون ایضاحی » : بو چاپ اولمامیش اثرده آذربایجانین شاعیر و عالیم‏لریندن بیری اولان رضا غفاری – نین‏دی. بو کیتابدا آتالار سؤزوندن یارانان حیکایه‏ لر و یا اوز وئرمیش ماجرالاردان تؤره ‏نن آتالار سؤزوندن سؤز گئدیر. بو کیتاب چاپ عرفه‏ سینه چاتسا دا هله ‏لیک ایشیق اوزو گؤره بیلمه ‏میش‏دیر.
آشاغیدا بیر سیرا آتالار سؤزلریندن گتیریلمیشدیر:
– آرپا یییه ‏نه بوغدا یئدیردرسن قودوروب قاچار؛ بوغدا یییه ‏نه آرپا یئدیردرسن قویوب قاچار
-‏ هر کؤپوکلو سویا سئل دئمزلر
– قوردونان قونشو اولان چوماغینی یئره قویمامالی‏دیر
– لات لات اولماز، لاتین یئریشی لات اولار
– ننه طرفی‏نین آغزی اوینایار، دده طرفی‏نین گؤزو
– چؤمچه‏ دن داغیلان، قازانا داغیلار
– آشاغیدان یوخاری گلن ائلین قدرین بیلمه ‏ز
– کاسیب چیراغین یاندیرار دؤلتینین حئسابین گئدر
– داشی آتارسان دوغرو ایته، اوغرو ایت اؤزون بللندیرر
– زرگر توکا‏نینین توزو دا قیزیل اولار
– قاطیرا دئدیلر نییه شیللاق آتیرسان؟ دئدی: آتام‏دان یادگاردی
– دیلنچی‏ده دیل گرک یوخسا تورباسی بوش قالار
– شهر قیزی حامام دییه ‏ر، کند قیزی خرمن دییه ‏ر آغلار!
– اؤزگه اؤزگه ‏نین نامازین دستمازسیز قیلار
– قوی دئسینلر حسن به ‏یین چوستو وار، کیم نه بیلیر آلتی یوخدو اوستو وار.

تهیه و تنظیم : الهام عبادی ( دبیر سرویس تورکی )