دسترسی ها

پایگاه خبری توران : آذربایجان رقصینده موسیقی تمپی، یعنی موسیقی سورعتی بؤیوک رول اویناییر. موسیقی‏نین ایفا تمپی اساسا ایکیدیر. آرام و جَلد. آرام رقصلری (« قیتقیلیدا» ، «عنابی» ، «توراجی» ، «اوزون دره» ) بیر قایدا اولاراق قادینلار ایفا ائدیرلر. آرام آهنگلی رقصلری ایسه چوخ واقت هم قادینلار، هم‏ده یاشلی کیشی‏لر ایفا ائدیرلر. بونلارا « شاهسئونی» ، « میرزه‏ یی» ، « آبایی » ، « قاچ آی بالا » کیمی رقصلری عایید ائتمک اولار.
« قایتاغی » ، « شالاخو » ، « قازاغی » ، باغدا دوری » کیمی جَلد سسله‏ نن رقصلرین ایفاسی اؤز جوشغون سورعتی ایله مورکب ملودیسینه گؤره، اساسا، کیشیله‏ ره، خصوصا گنجلره خاصدیر.
لاکین بو هئچ‏ده او دئمک دئییلدیر کی، بو و باشقا رقصین تمپی هئچ زامان دییشمیر، موسیقیچی‏لر، احوال – روحیه‏ ده، ایفاچی‏نین مهارتیندن آسیلی اولاراق بیر چوخ خالق رقصلرینده موسیقی‏نین تمپینی گاه جَلدلشدیریر، گاه دا آراملاشدیریرلار. مثلا « شالاخو » رقصی هم جَلد، هم ‏ده آرام طرزده ایفا اولونا بیلر. « میرزه‏ یی »نی ایسه آرام و یا بیر قده ‏ر جَلد ایفا ائتمک مومکوندور.
موسیقی‏نین کاراکتری بعضا ایفا اولوندوغو یئرلره اساسا دییشمیش اولور. مثلا نخجواندا « ترکه‏ مه » بیر قدر سورعتله، اویناییرلار. باکیدا و یا باکی‏نین آیری شهرلرینده همین رقص، آرام، حزین ووسعتله گئدیر.
قادین رقص ملودیلری و رقص فورملاری زامان کئچدیکجه بیر سیرا دییشیکلیک‏لره اوغرایاراق، نسیلدن – نسیله کئچمیشدیر. بو کئچید دؤورونده اولان، ایفاچیلارین اینکیشاف شراییطیندن، خالقین کاراکتریندن، اونون عادت و عنعنه ‏لریندن آسیلی اولاراق دییشیر، یئنه سجییه ‏وی جهتلر الده ائدیر.
آذربایجان رقصی، باشقا خالقلارین رقصلری کیمی سایجا چوخ اولان موختلیف نؤوعلره آیریلیر. بونلاردان ان اساسلاری مراسیم، معیشت، ایدمان، دؤیوش، اویون، نؤوعلردیر. حاققیندا دانیشدیغیمیز نؤوعلردن هر بیری یئنی رینگ، یئنی معنا کسب ائدیر. اونلار یالنیز نؤوع باخیمیندان ثابیت قالمیشدیر.
آذربایجاندا تاریخا برقرار اولموش ان قدیمی نؤوع عنعنه ‏وی مراسیم نؤوعودور. هله ایبتیدایی دؤورده اووچولار، اووون اوغورلو کئچمه‏ سینه حصر اولونموش مراسیم رقصینی ایفا ائتمه‏ دن اؤز غنیمت‏لرینین دالیسیجا گئتمزدیلر. اوْو کئچدیگی زامان، اوْو منظریسینی، حئیوانی ایزله‏ مه، قووما، توتما، چارپیشما و ساییر نقل ائدن رقصی ایفا ائدردیلر.
باهارین گلیشینه حصر اولونموش « کوس – کوسا » طبیعتین اویانماسینی تمثیل ائدن « سمنی » ، « قاتیر الیاس » و دیگر رقصلر و هابئله توی، مراسیم رقصلری عنعنه ‏وی رقصلر سیراسینا داخیلدیلر.
حرکتلر موسیقی‏نین کاراکترینه، معناسی و مضمونونا ، رقصین مئیلینه اویغون گلمه ‏لیدیر. دئدیییمیز کیمی، عینی ملودی، موختلیف کاراکتره مالیک اولا بیلر. بو جهت هم ملودی‏نین هم‏ده رقصین ایفا طرزیندن و دیگر سبب‏لردن آسیلیدیر. مثلا « اوزون دره » عادتا ووقارلا، آراملیقلا ایفا ائدیلیر. بونا موافق شکیلده رقصین حرکت دوزومو ده مولاییم، لاکین بیر قدر سورعتلی ایفا اولونماسی اونا بیر نؤوع سربستلیک کاراکتری وئریر.
رقصی ایفا ائدن زامان اوینایانین حرکتلری همیشه موسیقی‏نین تمپیندن آسیلی اولور. یاللی‏لارین اکثریتی ایکی و یا اوچ تمپده ایفا اولونور. باشلانقیج حیصه‏ سی آرام طرزده بیر وزنده سسله ‏نیر. بو زامان اوینایانین حرکتلری گئنیش، لاکین آرامدیر.
قدیم آذربایجان خالق رقصینده کیشی رقصی‏نین اساسینی اوْو ، چارپیشما، حربی تعلیملر تشکیل ائدیردیسه، قادین رقصینین اساسی‏دا ائودارلیق، تارلا، باغ – باغچا و بوستان ایشلرینین تصویریندن عیبارتدیر. آذربایجان رقص ملودیلریندن بیر چوخونون ، او جومله‏ دن « اوزون دره » کیمی، گلین گتیرمگه حصر اولونموش، قادینلار ظریفلیگی، گؤزللیگی ایله، ووقارلی عظمتی ایله زنگین بیر ملودینین مئیدانا گلدیگی گئنیش تشکول تاپمیشدیر. رقصلر ایفا اولونان زامان موسیقی‏چی‏لر ده، خوصوصییله زورنا و ناغارا چالانلاریندا بؤیوک اهمیتی وار. زورنانین سسی اوجا زیروه‏ یه قالخیر، سؤزون اصل معناسیندا رقصه تکان وئریر، بؤیوک احتراصلا اویناماغا، رنگارنگ، هم‏ده یوخاری درجه‏ ده مورکب تکنیکی حرکتلرین ایجرا اولونماسینا سؤوق ائتدیریر. بو زاماندا ناغارانین، ریتمیک و خیردالیقلی ضربلری موستثنا درجه‏ ده رنگارنگ‏لشیر. موسیقی‏نین گور صداسی و ناغارانین سورعتلی ضربه‏ لری رقاصی تلسدیریر.او، اؤز رقصی‏نین تمپینی گئتدیکجه سون حدده قدر آرتیریر.
بیر نؤوع کیشی رقصینده، کیشیلر اؤز قوچاقلیقلارینی گؤسترمک اوچون رقص ساحه‏ سینی محدودلاشدیریردیلار. مثلا، دؤرد قیسا چوبوغو یئرده مستطیل شکلینده دوزوب و همین سدده رقص ائدردیلرلر. رقص ائدنلرین سایی ایکی‏-‏اوچ نفر اولاندا، بو اویناما بیر نؤوع حرکتلر قوچاقلیق، مهارت یاریشینا چئوریلردی. بعضا ایکی- اوچ رقص زامانی ، بیری اللرینی او بیریسی‏نین چیینینه قویوب، قوس شکیلی یارادار و تقلید طرزینده یئنی حرکتلر ایفا ائتمگه چالیشاردیلار.
آذربایجان رقصینه خاص اولان خوصوصی بیر عادت ده وار. اودا بیرینجی رقص ائدنین اؤزونون- اؤزوندن خوشو گلمه ‏سی، اؤزونو بیه‏ نمه ‏سیدیر. رقاصین رقصی بیر نؤوع تاماشاچی اوچون دئییل اؤزو اوچون ایفا ائدیر. اونلار چوخ واخت تاماشاچی‏نی یاددان چیخاریرلار. اویناماق اونلارین خوشونا گلیر. اونلار اؤز رقصلری ایله، اؤز ظریفلیگی، ملاحتی و یا مهارتی ایله فخر ائدیرلر. کیشی‏لر آذربایجان رقصینده عضوله‏ لرینی، سینه ‏سینی قاباغا وئریر، نظرینی اوزاتدیغی اللرینه زیلله‏ ییرلر. اونون قامتی و ووقارلی بدنی سرراستدیر، رقصین روحوندا قوّت، مردلیک و قهرمانلیق پافوسو دویولور.
دوئت رقصلری ایکی رقاص طرفیندن ایفا اولونماسینا باخمایاراق، اونلاردان بیرینین رقصی ایله او بیریسی‏نین رقص آراسیندا قارشیلیقلی علاقه واردیر. بئله « دییشمه » تیپلی رقصلره میثال اولاراق « جهری به ‏ییم » ده‏کی بی و گلینی و یا « کوسا گلین » موختلیف کومیک و ساتیریک، بعضی عنعنه‏ وی رقصلری گؤسترمک اولار.
قروپلا ایفا اولونان موعین بیر سوژئت خطی اولان، بیر سیرا پانتومیم عونصورلرینی احاطه ائدن رقصلردیر.
بو رقصلری بیر گروپ آدام ( ۵ – ۱۵ نفر ) ایفا ائدیر. مثلا بی و گلیندن باشقا اونلارین دوستلارینین، رفیقه ‏لرینین ایشتیراک ائتدیکلری « جهری بگیم » هابئله « گولمگی » ، « قیتقیلیدا » و دیکر رقصلر بو سلسله‏ دندیر.

تهیه و تنظیم : الهام عبادی ( دبیر سرویس تورکی )