بیرینجی بؤلوم – فولکلورون تعریفی پایگاه خبری توران :خالقین مادی و معنوی کولتورونو موعیّن مئتوْدلارلا ترتیب ائدیب، آراشدیران علم قوْلونا فولکلور دئییلیر. فولکلور سؤزو ایلک دفعه میلادی ۱۸۴۶ – جی ایلده اینگیلیسلی عالیم ویلیام جی تامز( ۱۸۰۳ – ۱۹۵۵ ) طرفیندن ایشله نیلمیشدیر. بو سؤز ایکی کلمه دن اوْلوشموشدور: ( فولک – folk ) خالق […]
بیرینجی بؤلوم – فولکلورون تعریفی
پایگاه خبری توران :خالقین مادی و معنوی کولتورونو موعیّن مئتوْدلارلا ترتیب ائدیب، آراشدیران علم قوْلونا فولکلور دئییلیر.
فولکلور سؤزو ایلک دفعه میلادی ۱۸۴۶ – جی ایلده اینگیلیسلی عالیم ویلیام جی تامز( ۱۸۰۳ – ۱۹۵۵ ) طرفیندن ایشله نیلمیشدیر. بو سؤز ایکی کلمه دن اوْلوشموشدور: ( فولک – folk ) خالق معناسیندا و ( لور – lore ) بیلیک و علم معناسیندا، دئمه لی فولکلور سؤزو، خالق بیلگیسی، ائل بیلگیسی آنلامیندادیر.
آذربایجان فولکلور شوناسلاری فولکلور سؤزو یئرینه بعضا ( خالق یارادیجیلیغی ) ایصطیلاحیندان فایدالانیرلار. تورکیه ده ایسه ( خالق بیلگیسی Halk bilgisi ) عینی آنلامدا ایشله نیر.
ایران آراشدیرماچیلاری ایسه فارسجا یازدیقلاری اثرلرده فرهنگ عوام، فرهنگ توده، فرهنگ مردم، فرهنگ عامیانه ترمینلرین ( ایصطیلاحلارین ) ایشلدرلر. آنجاق بوگون دونیانین بیر چوخ اؤلکه لرینده اوْلدوغو کیمی آذربایجاندا ( ائلهجه ده تورکیه ده ) داها چوخ فولکلور سؤزو ایشله- نمکده دیر.
فولکلور و باشقا علملر
فولکلورون سرحدلرینی ترسیم ائتمک چتین ایشدیر. بونونلا بئله بیر پارا عالیملر چالیشمیشلار فولکلور اوچون موعیّن بیر ساحه تثبیت ائتسینلر.
اتنولوژی و فولکلور علملری تمامیله ایچ – ایچه دیر. فولکلور، اتنولوژی علمی ایچینده اؤزونه مخصوص بیر مئتوْدلارلا آراشدیریلا بیله ن گئنیش بیر قوْلدور. عینی حالدا فولکلورا عایید مبحثلر بعضا باشقا علملر ساحه سینه ده کئچیر. او جومله دن دیلچیلیک، آرکئولوژی، سوسیولوژی، آنتروپولوژی علملری. هابئله تاریخچیلر، ادبیاتچیلار و اینجه صنعت عالیملریاؤز تحقیقی ایشلرینده، یادا بدیعی ( هونری ) یارادیجیلیقلاریندا تئز – تئز فولکلورا اساسلانیر، اوندان فایدالانیر.
فولکلورو ایکی بؤیوک ساحه یه بؤلمک اولار:
مادی فولکلور و معنوی فولکلور
مادی فولکلور
مادی فولکلوردا بوتون مادی گؤرونوشو اولان خالق یارادیجیلیغیندان ( گؤره نکلردن ) بحث اولونار. مثلا: ایش آلتلری ( جهره ، کوتان ، بوغچو ، جوت ، اره و دییرمان و …)
گئییملر ( پالتار، جوراب، باشماق ، بؤرک ، آرخالیق ، کوله جه، یایلیق، چاریق، کوزم، کورک، کپنک و …)
موسیقی آلتلری ( ساز، ناغارا، کامانچا، تار، قره نئی، قوشا ناغارا، قاوال، زورنا، بالابان، قارمان و …)
ائو اشیالاری ( قاب، قاشیق، چاناق، گویوم، ساج، کورسو، کوزه، سهنگ، وردنه، اوخلو و …)
یئمه کلر(آشلار، دولمالار، پیلاولار، شوربالار، کبابلار و …)
بزه کلر( بیلرزیک، بویون باغی، قول باغی، سیرغا، اوزوک و …)
دؤشه ملر( خالچا، کیلیم، ورنی، کئچه، جئجیم، فرش، حصیرو …)
حرب آلتلری ( قیلینج، قارغی، چوماق، اوخ، یای، ساپان، قمه، خنجر، مازالاق، فیرفیرا و …)
معمارلیق عونصورلری
معنوی فولکلور
معنوی فولکلوردا خالقین معنوی ساحهده کی یارادیجیلیغیندان سؤز گئدر، اوندا خالقین اینانجلاری، عادت، عنعنه لری، آیری – آیری علم ساحه لرینده الده ائتدیگی بیلگیلری و بیرده اونون بدیعی ( هونری ) یارادیجیلیغی یئر آلیر. خالق ادبیاتی ، رقصلر، خالق موسیقیسی، خالق تئاتری و … معنوی فولکلورون ساحه لریندندیر.
معنوی فولکلوردا خالقین دونیا گؤروشو، ایده آللاری، آرزی و ایستکلری، حیات تجربه لری اؤز انعکاسینی تاپمیشدیر.
رقصلر
رقصلریمیز، خالق موسیقیسی ایله باغلیدیر. رقصلر توی، بایرام، شنلیک لرده ایفا اولونار. آذربایجان رقصلرینده اوْو اوْولاما، جنگ ائتمه، آت چاپما، ساز چالما، اوخ آتما و بو کیمی موزون حرکتلر اؤزونو گؤسترمکده دیر.
هالای، یاللی، جرمان و … بو کیمی رقصلر ایش و مراسیملرله علاقه ده یارانمیشدیر. رقصلر ایفا طرزینه گؤره موختلیفدیر، ایتی، آستا، کوتله وی ، قروپ، قوشا و تک رقصلر وار.
عوموما میللی سازلارین موشایعتی ایله ایفا اولونور و میللی گئییملرین ده بو رقصلرده اؤنملی یئر توتماقدادیر.
رقصلریمیزین سجیه وی خصوصیتلرینه گلدیکده، دئمک اولارکی آذربایجان رقصلرینین قهرمانلیق هاواسیندا، اویناق و شاد اولماقلا برابر متانتلی و ووقارلی طرزده ایفاسی، اونون باریز صیفتلریندندیر.
خالق موسیقیسی
آذربایجاندا چوخ یایغین موسیقیلر: ماهنیلار، عاشیق هاوالاری، رقص هاوالاری و موغاملاردیر.
دونیانین بیر پارا خالقلاریندا ( مثلا : روسلار، گورجولر، ماجارلاردا) چوخ سسلیلییک، آذربایجاندا ایسه تک سسلیلیک سجیه ویدیر.آذربایجان موسیقیسی دونیا سوییه سینده چوخ چئشیدلیلییی، رنگارنگلییی،اورگه یاتیملیلیغینا گؤره أن گؤزل موسیقیلر سیراسیندا یئر توتور.
خالق تئاتری
آذربایجان فولکلوریک تئاتریندا قدیم تاریخه مالک اولان سایاچی، کوسا گلین دبلرینه ایشاره ائتمک اولار. سونرالار اورتا عصرلرده، خان – خان ،کئچل ( کوفله ، کوفله )، موجسمه، دییرمانچی بابا، آیی اویونو، ها باخدی، باخدی، باخدی و … نوماییشلریندن آد آپارماق اولار.
شبئه ده عاشورا حماسه سینه حصر اولونان نوماییشدیر. اورتا عصرلرده آذربایجاندا یارانمیش سونرالار گئنیش میقیاسدا بوتون شیعه مذهبلی خالقلار او جومله دن فارسلار، گیلکلر، لورلار و شیعه عربلر آراسیندا یاییلمیشدیر.
بونلاردان باشقا اوشاق فولکلوروموزدا مندیل – مندیل کیمی اویونلاردا و عاشیقلارین ایفالاریندا دا تئاتر عونصورلری اؤزونو گؤستریر.
آردی وار…
تهیه و تنظیم : الهام عبادی ( دبیر سرویس تورکی )
Friday, 22 September , 2023